Bilgi insanlarınca Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın İsmetpaşa segmentinde yürütülen çalışmayla, üste devam fail “satıh akması”nın nedenleri araştırılıyor.
Kırık hattının İsmetpaşa segmentinde Bolu’nun Gerede ile Çankırı’nın Kurşunlu ilçeleri arasındaki kestirmece 60 kilometrelik bölüm, İstanbul Beceri Üniversitesi Yer Bilimi Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ziyadin Şarap, Baht Ustalık Üniversitesi asistan Alpay Özdemir, Çankırı Karatekin Üniversitesi öğretim görevlisi Recep Tayyib İrgüren ile Almanya ve Fransa’dan gelen vukuf insanlarının katılımıyla 6 yabanlık ekip marifetiyle inceleniyor.
Prof. Dr. Çakır, AA muhabirine, İsmetpaşa segmentinin 1943-1944 yıllarında 7’nin üzerinde büyüklüğe erbap iki depremle kırıldığını söyledi.
Depremlerde milyarlarca tonluk kayaların yerinden oynadığını, tıpkısı nevi yerin dengesinin bozulduğunu belirten Şarap, “Bunun dengelenmesi amacıyla ahit geçmesi gerekiyor. Depremlerden sonradan dengeye oturma çalışması, düzlük kabuğunda hareketlere bozukluk oluyor. Bunları kırılan takdir işleyen cihazlarla ölçebiliyoruz. Buradan gelen sinyaller toplanıyor ve santimetrenin altında hassasiyetle, bulunduğu noktanın zayi kaymadığını, kayıyorsa hangi tarafa, ne miktarda kaydığını ölçebiliyoruz. 20’ye yakın istasyonun ölçümlerine baktığımızda da oldukça 1943-1944 depreminin etkisinin halen sürdüğünü, kaymaya bitmeme ettiğini görüyoruz.” dedi.
Bölgede yaşanan kaymanın hissedilebilir düzeyde olmadığını dile getiren Çakırdoğan, “Projede fayın bu bölümünde Fransız ve Alman araştırma kurumlarıyla çalışıyoruz. Elde edilen sonuçları gelişigüzel değerlendiriyoruz, analiz ediyoruz ve fayın davranışını daha iyi anlamaya çalışıyoruz.” diye niteleyerek konuştu.
Depremin bir anda olup bitmediğini, öncesinde yüklenme, erke birikimi bulunduğunu vurgulayan Çakırdoğan, şöyle devam etti:
“Yer Sarsıntısı anında bunun boşaltılması var ama tüm değil, tıpkısı kısmı. Yer Sarsıntısı sonrasında dahi bitmeme ediyor, dengeleme hareketi var. Bu tıpkı döngü, sonradan tekrar yüklemeye giriyor, deprem oluşuyor, hareket sonrası dengeleme ve gene. Bu kısır döngü Şimal Anadolu Fayı’nın bu kesiminde kısaca 250-300 yıl sürüyor. Yani 300 yılda tıpkısı iri sarsıntı oluyor. Yani 300 sene geçmesi gerekiyor bu fayın 7’nin üstünde tıpkı yer sarsıntısı üretmesi üzere. Bu kaymanın etrafa verdiği ufak üstelik olsa tıpkısı tevettür var. Onu adisyon ediyoruz. Elbette başlıyor, hangi çarçabuk bitmeme ediyor, ne kadar sürüyor, bunlar henüz çokça bilinen şeyler değil. Bunlar çok yakın zamana kadar ölçülmüş, gözlemlenmiş şeyler değildi. Nedeniyle parçalanmamış namına anlamıyoruz, hangi tetikliyor? Çünkü ani başlıyor, kaymaya devam ediyor, yırtılma kabilinden gidiyor ve duruyor. Bunu ne tetikliyor, mevsimlik sıklet var mı, hangi hızda oluyor, ne kadar derinliğe gidiyor? Dolayısıyla isimsiz birçok şey var. Bunu anlamaya çalışıyoruz.”
“Yüzey akması” fay hattının tamamında gözlenmeyen bulunmaz olaylardan biri
Şarap, incelenen bölgenin Yıldız Küçük Asya Fayı’nın hususi tıpkı kısmı olduğuna dikkati çekerek, şöyle konuştu:
“Şimal Küçük Asya Fay Hattı’nın tamamında gözlenmeyen kıymetli olaylardan biri burada akıntı ediyor. Buna ‘satıh akması’ diyoruz. Kırık normalde yapışıktır, 300 yıl üstüne birikir ve kırılır ama fayın bu kısmı halen yüzeyde kaymaya bitmeme ediyor. 1939-1942 depremi var, bunlarda hakeza benzeri şey bahis konusu değil. Dengeleme filan tükenik, kırık kitlenmiş amma burada halen kayıyor, yılda 2 santime mümasil az daha kayıyor. Bunun elbette meydana geldiğini, daima mi dönem dolaşma mi kaydığını sezmek için bu ölçümleri yapıyoruz. Aslında buna ‘kilolu akıntı’ diyoruz. Anlamaya çalıştığımız, iri depremlerden önceki hakeza bu şekilde benzer tıpkısı tehlikeli akım oluyor. Ani kırılmıyor, öncesinde tedarik safhası oluyor, bu tedarik safhasında dahi zelzele üretmeksizin aynı kayma meydana geliyor ve ondan sonradan larp kırılıyor. Buradaki kilolu kayma hareketini anlarsak depremden geçmiş oluşan kaymayı üstelik anlayabiliriz.”
“Yıldız Anadolu Kırık Hattı’nda hareket tehlikesinin olduğu biricik vadi Marmara diyebiliriz”
İncelenen bölgede nazik bir deprem tehlikesi bulunmadığını vurgulayan Çakır, şunları kaydetti:
“Şimal Küçük Asya Kırık Hattı boyunca hareket tehlikesinin olduğu bir tane düz Marmara diyebiliriz. Marmara Denizi’nde herkesin bildiği gibi benzeri yer sarsıntısı bekliyoruz. Tarihsel depremlere bakıyoruz. 1939’bile başlıyor Erzincan’üstelik kırılmaya, 1942, 1943, 1944, 1957, 1967, 1999 depremleri geliyor Marmara’ya büyüklüğünde. Ortada kırılmayan ayrımsız barışma var, oradan biliyoruz. Teferruatlı zamandır deprem sıfır benzeri meydan. İki tarafı münkesir, ora de kırılacak. en son 1700’lü yıllarda kırıldığı düşünülüyor, dolayısıyla orada 250 seneyi eski durumda. O yüzden, ‘Marmara Denizi’nde hareket olacak, riziko var.’ diyoruz. Yoksa birtakım ölçümler, gözlemler, adisyon yapıp ‘Burada hareket olacak.’ demiyoruz. Onu kimesne söyleyemiyor filhakika. Depremleri ilkin tahmin etmek bahis konusu değil. Fay üzerindeki depremler, yakındaki depremler, fayın hangi büyüklüğünde hızlı kaydığı kadar ölçümlerden bilahare sarsıntı olasılığı veriliyor.”
