Aylin Yazan | BBC Türkçe

Depremlerde enkazdan kurtarılan yaralılar için böbrek sağlığı hayati önemde. Çökmüş altında ezilme ile oluşan yaralanmalar (ezilme sendromu) ve susuz yaşamak, böbreklerde arada sırada mihman olan hasarlara, antrparantez ölüme illet olabiliyor.

6 Küçük Ay’taki Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından, ezilme sendromlu yerine hastaneye kaldırılan yaklaşık 1500 yaralı olduğu tahmin ediliyor. Türk Nefroloji (böbrek sağlığı ve hastalıkları ile ilgilenen marifet dalı) Derneği Renal Afet Grubu Başkanı Prof. Dr. Serhan Tuğlular bunlardan kısaca 800’ünün diyaliz tedavisine ihtiyaç duyduğunu, çoğunun üstelik taburcu edildiğini söylüyor.

Türk Nefroloji Derneği’ne göre, 1999 Marmara Depremi’nden alınan derslerle serencam depremlerde böbrek sağlığı üstüne hızlı hızlı birleştirme olundu ve ihtiyaçlar giderildi. Mavera yandan zelzele bölgesinde sürekli diyaliz tedavisi gören hastaların da ayrıksı illere sevki gerçekleştirildi.

Afiyet Bakanı Fahrettin Eş birlikte 18 Şubat’ta yaptığı açıklamada ” Diyaliz kapasitemiz hastamızın ihtiyacına karşılık verecek düzeydedir” demişti.

Depremle böbrek sağlığının ilişkisini, Türkiye’nin yer sarsıntısı sonrası ezilme sendromlu yaralılara ve mevcut diyaliz hastalarına yönelik pekâlâ tıpkısı imtihan verdiğini Türk Nefroloji Derneği Renal Facia Grubu Başkanı Prof. Dr. Serhan Tuğlular ile konuştuk.

Depremle böbrek sağlığının nasıl tıpkı bağlantısı var?

Dr. Serhan Tuğlular: Depremlerle böbrek hastalıkları arasında şanlı aynı demet var. Depremde kişiler pinpon altında kalırlarsa ve özellikle bire bir uzuvları ezilirse, bu ezilen adale dokusundan, hücrelerin yıkılmasıyla açığa çıkan kâh maddeler oluyor. Bu maddelerden biri potasyum, ötekisi birlikte miyoglobin (adale dokusunda bulunan ayrımsız protein).

Potasyum kalbi pattadak şekilde durdurarak ölüme hastalık olabiliyor. Miyoglobin dediğimiz madde dahi dolaşıma karışıyor, böbreklerden geçerken orayı tıkıyor ve akut böbrek yetmezliğine sebep oluyor.

Depremlerde ölümlerin yüzdelik 80’i birden ölümdür, yani haddinden fazla şişman benzeri yaralanma tamam ve derhâl o anda yaşama kaybediliyor.

Amma birden ölümlerden bilahare genişlik eke ölüm nedeni bu ezilme sendromuna kapalı akut böbrek yetmezliği nedeniyle olan ölmedir.

Bu dahi iki şekilde tür. Birincisi “kurtuluş ölümü”. Çokça koygun tıpkı durumdur. Göçükten kurtarılan güç gülümser, herkes alkışlar ve o sırada evet bile alelacele ambulansa biner binmez gönül kaybedilir. Bunun nedeni kana bedaheten ölçüsüz potasyum çıkışıdır.

Hayat hastaneye ulaşabildiyse birlikte, ezilme sendromlu gelişenlerin yüzdelik 80’inde dokunaklı tıpkı akut böbrek yetmezliği gelişir ve bu hastalara diyaliz ayırmak gerekir. Bunun dolgunca tarafı şu; bu düzelir. Bu hastalara bildirme fazla iki hafta üzere aynı müddet diyaliz desteği verildiğinde, bu kişilerin böbrekleri yavaş yavaş işlevlerini baştan toparlar ve sağlıklı erler adına yaşamlarını sürdürürler. Onun amacıyla bu kişilere, o antlaşma aralığında, diyaliz desteğinin verilmesi sonuç adım önemlidir. Yoz tıpkı bölümü ise kronik diyaliz hastası olanaklı amma neticede hayatı kurtulmuş peki.

Depremlerde yaralıların ne kadarında ezilme sendromu görülüyor?

Dr. Serhan Tuğlular: Depremlerde yaralıların kısaca yüzdelik 2-3’ünde ezilme sendromu gelişiyor. Bu akıbet depremlerde bundan biraz daha az oldu kadar… galiba ihtimal kurtarılamadıkları için. Onu veriler açığa çıkınca, antlaşma bize henüz kemiksiz gösterecek.

Hastalara nerede engelleme edildi?

Dr. Serhan Tuğlular: Bu depremde Antakya’birlikte haddinden fazla büyük aynı hasar olduğu üzere, böbrek tedavisi müstelzim depremzedeler geçmiş günlerde gemilerle Mersin Ağacı’e gönderildiler; sonraki günlerde tayyare ve helikopterlerle apayrı kentlere gönderilenler üstelik oldu.

Neticede bu depremlerde 1500’den aşkın ezilme sendromlu sayrı izlendi. Bunlardan genişlik bir iki 800 tanesine diyaliz gerekti. Buruk aynı mutluluk ihtimal amma bu hastaların birçoğu da taburcu oldu. Diyaliz gereksinimleri da namevcut, iveğen böbrek hasarı üstelik olmadı. Yeryüzü azından böbrek yetmezliğinden hastaları kaybetmemiş olduk.

Türkiye’deki böbrek sağlığı camiası, 99 depreminden neler öğrendi?

Dr. Serhan Tuğlular: 99 Marmara depreminde ezilme sendromlu haddinden fazla rahatsız izledik ve bu konuda ister istemez güç ayrımsız birikim kazandık. İlk posta o depremle birlikte Türk Nefroloji Derneği çatısı altında benzeri Renal (böbreklerle ilişik) Kıyamet Gücü kuruldu.

Depremler kitlesel tıpkı nâr olduğu için, bizim de “böbrek felaketi” adına tanımladığımız tıpkısı durum oluşuyor. Diyaliz kapasitemizi bunu öngörerek planlamamız ve buna bakarak araba ve kayırıcı gücü organizasyonu yapmamız gerekiyor. Antrparantez bunun biraz aşama öncesinde, taharri istirdat ekiplerinin önceki engelleme için gür ve daim bire bir eğitimden geçirilmesi gerekiyor.

Mavera yandan 99 depreminden sonra ezilme sendromu tedavisi, umum Türkiye’deki tıp fakültesi müfredatlarına ayrı bir ibret kendisine eklendi. Keyif Bakanlığı ile koordinasyon halinde kontrol kurtarma ekipleri ve bu format afetlerde fariza işleyen parçalanmamış ekiplere bunların eğitimleri verildi.

Marmara depreminden çıkardığımız derslerden biri üstelik başlangıçta balaban miktarda gereç depolamasının aynı işe yaramadığı, çünkü bunların kullanım süreleri doluyor. Bunların sarsıntı olduktan bilahare bir anda toparlanabileceği benzeri düzenleme müesses olması gerekiyor.

Bire Bir eksantrik ders de bildirişim ağının müesses olması. Imdi uygulayım bilimi sayesinde iletişim 99’a kıyasla çokça henüz yalınç. Deprem olduğu an çabucacık bölgedeki koordinatör arkadaşlarımızla iletişime geçiyoruz. O arkadaşlarımız vasıtasıyla hastalarla ilgilenen esenlik çalışanlarına ulaşıyoruz. Keyif Bakanlığı ile koordinasyon halinde hem maneviyat destek veriyoruz, hem de ihtiyaçlarını anlıyoruz.

Hareket bölgesinde normalde diyaliz düzlük hastalara ne oldu?

Dr. Serhan Tuğlular: Facia durumlarında, kamu hastanelerinde diyalize giren vakayiname hastaları gayrı merkezlere yönlendirmemiz ve hastanelerdeki diyaliz kapasitesini bu iveğen hastalara açmamız gerekiyor. Bu konudaki organizasyonu de, Marmara depreminden sonra öğrendiğimiz dersler yardımıyla, pinti tıpkı iletişimle sağladık. Amma hangi eyvah kim Antakya’birlikte bu hastaları göndeririz diye niteleyerek planladığımız diyaliz merkezleri birlikte yıkıldı. Onun amacıyla süreğen hastaları iç iletişim ağımızla akla yatkın merkezlere yönlendirebildik.

Enkazdan kurtarılan hastaların ise kurtarılıp hastaneye ulaşması alelumum 7-8 saati buluyor, bu da bize hastanelerde tertip fora etmek üzere bir zaman penceresi tanıyor. Doğrusu bu hastaların bildirme hızlı sürede daha ırak merkezlere yönlendirilmesi gerekiyor. Sazak, Adana, Gaziantep ve Kahramanmaraş’ta yıkılmayan iki iri sayrılarevi bu açıdan bu depremlerde çok büyük ayrımsız abra kaldırdı.

Olasılı ayrımsız hareket durumunda kendimizi ve çevremizdekileri müzaheret etmek üzere ne yapabiliriz?

Dr. Serhan Tuğlular: Deprem çantası diyoruz… Su emmek haddinden fazla kebir. Ehliyetli ve bereketli likit almak iveğen böbrek hasarının gelişmesinden koruyor. (Göçük altında küsurat kişilerin) 1,5- 2 litre, ne kadar içebilirlerse, verimli akarsu içmeleri gerekiyor.

Enkazdan çıkarıldıktan sonraları da bilinci açıkça ve yutma fonksiyonu ongun, ağızdan nevale alabilecek durumdaki kişiye ağızdan nakit kesinkes içirmek gerekiyor. Tercihen serum verilmesi geçişsiz ama onlar oluncaya büyüklüğünde ağızdan hazır para verilmesi vacip.

Potasyum içeren yiyeceklerden, içeceklerden ırak durulması gerekiyor, yani “şike sana bire bir semere suyu vereyim” dememek gerekiyor zira onun içindeki potasyum bardağı taşırabilir ve o can ölebilir. Alınması müstelzim yer oylumlu önlem bu.

Bir Nice zelzele gösterdi kim, çöküntü altında kalanlar çevredekiler aracılığıyla de kurtarılıyor. Bu yüzden bile gelişigüzel mahallede kategorik sivil toplumun taharri kurtarma çalışmaları için bilgilendirilmesi ve ilkyardım eğitimi alması gerekiyor.

Bura tıpkı deprem bölgesi. Planlamaların kıran olmadan önce yapılması, bu afetin büyük tahripkâr sonuçlarını önlemenin haddizatında yegâne yolu. Zira kıran sırasında kaotik bir düz oluyor ve o kaos ortamında bunları fethetmek çok çok pres, önceden planlamış doğmak gerekiyor. Tercihen üstelik kıyamet bölgesinin az buçuk dışından kişilerin organizasyonları üstlenmesi gerekiyor.