CHP İstanbul Mebus Sezgin Tanrıkulu, 3 Aralık Dünya Engelliler Günü nedeniyle hazırladığı raporda; “2025 yılı sonuna büyüklüğünde hedeflenen ‘ilave’ engelli kamu personeli çekicilik sayısı sadece 4 bin 350 kişidir. E- KPSS’ye giren 125 binden fazla engellinin kamudaki istihdam hakkının bu şekilde kısıtlandığı bilinmeli” değerlendirmesini yaptı.
CHP İstanbul Saylav Sezgin Tanrıkulu, 3 Mesafe Acun Engelliler Haset Raporu’nu yayımladı. Engellilerin Toplumsal Hayata Katılımı ve Hususi Terbiye Programı (ETHKÖEP) payının 2022 Temmuz ayındaki ekleme bütçeye göre yıl böylece yüzdelik 1,2’ye düştüğünün belirtildiği raporda; şu değerlendirmeler yapıldı:
“Bu heybet (yüzdelik 1,2) 2023 ve 2024 bütçelerinde benzeri düzeyde tutuluyor ve 2025 yılında ise yüzdelik 1,3 namına öneri ediliyor. 2023 yılında 4 trilyon 808 milyarı aşan bütün bütçede ETHKÖEP üzere ayrılan cirim 60 milyarın TL’nin altındadır. Nüfusun yüzdelik 10’u oluşturan engelliler ve yakınları üzere iktidarın öngördüğü ana bütçe kalemi maalesef bu büyüklüğünde. Bütçe teklifine bakarak ‘2025 yılı sonuna kadar’ hedeflenen ‘ilave’ sakat kamu görevlisi alım sayısı yalnız 4 bin 350 kişidir. EKPSS’ye giren 125 binden fazla engellinin kamudaki istihdam hakkının bu şekilde kısıtlandığı bilinmeli.
Türkiye’da şu dakika üniversite okuyan engelli dirilik sayısı 56 bin gönül civarındadır. Erişilebilir hareket ve dirim koşullarında, özürlü işgücü arzının milyonlarla ifade edilebileceği tıpkısı yerde, planlanan bu istihdam 4 bin 350 nefis çok daraç. Bütçe teklifinde ‘Özel Yetişek Alan Hayat Sayısının’ 2023 yılında tamam Türkiye genelinde vakit kaybetmeden 1777 birey artacağı öngörülmüştür. 2024’te bu sayı elden 5 bin, 2025’te ise 10 bin yerine tahmin edildi.”
“TÜRKİYE’DEKİ ENGELLİ ELAN ÇORAK”
Rapora bakarak Avrupa Birliği ile Türkiye’deki engellilerin terbiye hakkı ve yoksulluğu ortada kaş var. Raporda bu genişlik, “KEZ ülkelerinde ilkokuldan sonraları okulu bırakan özürlü oranı yüzde 25. Bu mehabet İsveç’te yüzde 11 iken, Türkiye’bile yüzdelik 60. SUTAŞ’dahi engellilerin yüzdelik 29,9’u fakirlik/sosyal dışlanmışlık riski altında, Türkiye’dahi bu şevket yüzde 77,1” diyerek açıklandı.
Raporun satır başları şöyle:
“OECD ülkelerinde 20-34 yaş arasındaki mânialı fert oranı yüzde 6. Bu oran 35-49 gözyaşı ortada iki katına çıkıyor. 50-64+ gözyaşı ortada ise yüzde 24’ü buluyor.
SU’bile 15-64 yaş arası esas etkinlik problemi kıvrak mânialı duygusal sayısı 44 milyon, dirim boyu süren benzeri keyif problemi nedeniyle kısıtlanmış say imkanına cemaat özürlü duygusal sayısı 35 milyon.
Konfedere Uluslar Kalkınma Programına göre engellilerin yüzde 80’i gelişmekte olan ülkelerde yaşıyor.
OECD ülkelerinde engelli nüfusun istihdam oranı yüzdelik 44, mânialı olmayanlar üzere yüzdelik 75.
“ENGELLİLERDE İŞSİZLİK ORANI YÜZDELIK 14”
Aynı yıllar amacıyla işsizlik oranları ise engelliler üzere yüzde 14, umumi can amacıyla yüzde 7. İstihdam edilen engellilerin yüzdelik 22’i nısıf zamanlı işlerde çalışıyor, bu heybet engelli olmayan fertler üzere yüzde 13 düzeyinde.
Her ay yayınlanan amma içerisinde edimsel sıfır (2011’bile, 2017, 2019’bile artan veriler içermektedir) birçok veriyi barındıran ‘Engelli ve Yaşlı İstatistik Bülteni’ verilerine bakarak ‘Engel oranı yüzdelik 70 veya eğin olan bakıma eksikli özürlü’ sayısı 2021 yılı için 280 bine yakın.
Asgari ücretin üçte ikisi büyüklüğünde ödeme düz sakat ‘bakıcılarının’ bu miktarla kendilerine veya baktıkları engelliye şüphesiz tıpkı hayat kuracağı bu ülkenin temel meselesi olmalı.
2022 Temmuz zammıyla bu hacim 3 bin 340 TL’ye yükselmiştir. Açlık sınırının yarısı de olmayan bu tutarla aynı yaşamın idame edilmesi olabilir değil. Antrparantez on binlerce engellinin çeşitli bahanelerle bu miktardan üstelik yoksun bırakıldığı, bu yardımların siyasi saiklerle istismar edildiği de bilinmeli. Ezcümle 2023 bütçesinin sakat yoksulluğunu, işsizliğini ve muhtaçlık durumunu azaltacak yıpranmamış bire bir öneri sunmadığı ifade edilmelidir.
“KANUN FAYDA ETMEDİ”
2005 yılında ‘Engelliler Hakkında Yasa (5378)’ akseptans edildi. Kanunla, ‘toplu nakil araçlarında mânialı efrat üzere ulaşım kolaylığı sağlanması’ da düzenlendi. Düzenlemeye Iblağ ve Enfrastrüktür Bakanlığının ‘Erişilebilir Erişim Stratejisi ve Eylem Planı 2021-2025’bile dahi vadi verildi. Garaz, otobüslerin, dolmuşların, trenlerin, yolcu vapurlarının engelli bireylerin yaşamını kolaylaştıracak şekilde düzenlenmesiydi. Sonra ne oldu? Araçlarda yapılacak düzenlemenin maliyeti insandan daha kebir olduğu için ‘torba kanunlarla’ bu müddet ertelendikçe ertelendi. Halen henüz de özürlü bireylerin araçlardan rahatça yararlanması mümkün değil.
2020-2021 eğitim döneminde 54 bin 515 sakat fert yüksek tahsil gördü. Fakat bu öğrencilerin çokça nazik ayrımsız çoğunluğu (yüzde 70) ‘okula gitmek’ hesabına Anadolu, Atatürk ve İstanbul Üniversitelerinin bariz tedris bölümlerinde kayıtlı.
Engelli Anneleri ve Gönüllüleri Derneği (EAGD) Başkanı: Türkiye’bile yaklaşık 600 bin okkalı engellinin evde bakımı yapılıyor. Hizmet verenlerin yüzde 91’i kadın.”
