HIV ve AIDS için yayımlanan istatistiklerin aynı arada incelenebilmesi ve otoriteler tarafından açıklayan verilerin tanımlayıcı analizinin yapılması hedefiyle yola çıkan Türkiye merkezli, Estonya ve Tunus’ta ofisleri olan ECONiX Araştırı, Akliyeci İlaç Derneği’nin bilimsel destekleriyle hazırlanan Türkiye ve dünyada AIDS’e ilgili sonuç güncellemeleri içeren raporunu paylaştı. Raporda 2021’de acun genelinde 38,4 milyon insanın HIV ile yaşadığı belirtilirken, tedavi olan kişilerin yüzde 92’sinin viral namına baskılanmasının, tedavinin etkinliğini gösterdiğine ilgi çekildi.
1988’den bu yana HIV ve AIDS’e cebin farkındalık görüntülemek için kutlanan 1 Ara Acun AIDS Günü’nde bu yılın teması ‘Eşitleştir’ namına belirlendi. Dünya Keyif Örgütü (WHO), global liderleri ve bireyleri, AIDS’i sona erdirmede ilerlemeyi engelleyen eşitsizlikleri ele almaya çağırırken, herkesin HIV’den sığınma ve otama gibi hizmetlere bedel erişimine dikkat çekti.
ECONiX Araştırı’nın raporunda ise Esenlik Bakanlığı’ndan alınan verilere bile düz verildi. Bu kapsamda 1985’ten 31 Çatlak 2021’e büyüklüğünde konfirmasyon testi zait tespit edilerek bildirimi yapılan 30 bin 293 HIV (+) kişinin ve 2 bin 083 AIDS vakasının bulunan olduğu görüldü. Vakaların yüzde 81,2’sinin erkek, yüzdelik 18,8’inin karı olduğu belirtilirken, yer aşkın vaka tanıdık yaş gruplarının 25-29 ile 30-34 olduğu ortaya kondu.
Konfedere Uluslar ve Dünya Bankası kadar berrak kaynakların verilerinin kullanıldığı araştırmada dünya çapında HIV ile tüvana insanların yüzde 75’inin tedavi gördüğünün oranlama edildiğine, bu konudaki hedeflere aksetmek üzere 5,9 milyonluk tıpkısı ara bulunduğuna dikkat çekildi. HIV ile hareketli çocukların ise hoppadak yüzdelik 52’sinin sahn kurtaran ilaçlara erişebildiği tabir edildi.
Konuyla ilgilendiren değerlendirmelerini paylaşan Usçu İlaç Derneği Başkanı Prof. Dr. İsmail Balık, “Birleşmiş Milletler’in verileri, AIDS’e kapalı ölümlerin 2004’teki zirvesinden bu yana yüzdelik 68, 2010’dan bu yana ise yüzdelik 52 azaldığını gösteriyor. Antiretroviral (ENSE) otama kapsamında 2000-2021 yılları arasında 18,6 milyon hanay kurtarıldığı görülüyor. Tedavilerin etkinliği bu kadar açıkken, virüse alın farkındalığın artması ehemmiyet en ediyor” dedi.
ARAŞTIRMANIN ÖNE ÇIKAN SONUÇLARI
Pandemi döneminde, 2020 ve 2021 yıllarında kullanılmamış olay sayısında düşüş yaşandığına ilgi çekici ECONiX Araştırı Dalavere Ekibi Üyesi Dr. Itimat Koçkaya ise “2021’da hep 3 bin 002 olan kullanılmamış HIV ve AIDS vakalarının pandeminin etkisinin geçmesiyle tekrardan çoğalma trendine gireceğini ve 2030’a kadar HIV/AIDS rahatsız sayısının yüzdelik 113,09 civarında artarak 74 bin 227 olabileceğini tercüman olmak mümkün. 1985’ten 2022’ye büyüklüğünde Türkiye’bile HIV/AIDS’e sadık ölüm sayısı toplamda 598 olarak kaydedilmişti. Tahminleme sonuçları, 2030 yılında HIV/AIDS’e sadık yıllık ahiret yolculuğu sayısının 100’e, hep ahiret yolculuğu sayısının bin 256’ya ulaşabileceğini öngörüyor. Öte yandan gökçe yazın verilerinden yola çıkarak DIP tedavi üzere yapılan harcamalarını de havi toplam afiyet kaynağı tasarruf maliyetlerinin 2030 yılında bugünkü maliyetlerin 14,7 katına çıkarak 15,4 bilyon TL olabileceğini öngörüyoruz. Inhibütör tedbirlerin artık konuşulması, hastalığa alın farkındalığın kitlesel düzeyde artması bu anlamda makro” ifadelerini kullandı.
“ÖNLEME PROGRAMLARININ FİNANSMANINDA BALABAN BOŞLUKLAR VAR”
BM öngörülerinin 2025’te toptan tıpkı ahali sağlığı tehdidi olan AIDS’i sona erdirmek amacıyla düşük ve mutedil gelirli ülkelerde AIDS müdahalesi amacıyla 29 milyar dolara ihtiyaç duyulacağını gösterdiğini tamlayan Dr. Koçkaya, değerlendirmelerini şu ifadelerle sonlandırdı:
“HIV’i önlemeye müteveccih armağan taahhütleri serencam yıllarda iyileşse üstelik büyüklük sağlık grupları arasında HIV önleme programlarının finansmanında büyük boşluklar varlığını sürdürüyor. 86 düşük ve ılımlı gelirli ülke eliyle bildirilen veriler, 2021’da toplanmış HIV harcamalarının sayı farkı yüzde 8’inin önleme programlarına ayrıldığını gösteriyor. Bu payın 2025’e büyüklüğünde yüzdelik 33’e çıkması gerekiyor. Literatüre katkıda bulunacağını düşüneceğimiz araştırmalarımızla tamam dünyayı etkileyen hastalıklara karşı farkındalığa katkıda bulunmayı amaçlıyoruz. Bu üzere raporlarımızla sağlık pazarına ilişkin şümullü içgörüler sunmaya devam edeceğiz.”
